25/11/13

Dune


Novela de ciencia ficción fantástica escrita por Frank Herbert en 1965. Gañou os premios Nébula e Hugo. O grande éxito editorial fixo que o autor escribise moitas secuelas formando unha auténtica serie de quince ou vinte títulos.

Dune é un planeta tamén coñecido como Arrakis. É desértico, nunca chove. A auga é un ben moi escaso e apreciado. Os desertos de Dune producen a melange, unha especia de gran poder adictivo e que, entre outras virtudes, proporciona poderes de presciencia ou premonición. A especia cotízase moito en todo o universo habitado. O inconvinte son os xigantescos gusanos de area (centos de metros de longo) que patrullan o deserto.

A poboación nativa son os Fremen, etnia adaptada á vida no deserto, grandes guerreiros e respetuosos co seu medio. Dúas casas dispútanse o dominio de Arrakis e o comercio da melange, os Harkonen, apoiados polo emperador, sanguinarios, corruptos e sen escrúpulos e os Atreides, aliados dos Fremen. O herdeiro da casa Atreides convértese nun lider político, militar e relixioso dos Fremen.

Relixión, política, economía e mercado, ecoloxía, maxia e poderes especiais, euxenesia, son diversos temas que están presentes nesta obra máis fantástica que científica. Certas naves (tópteros) os escudos contra armas e os láseres son os ingredientes científicos.

En 1984 foi levada ao cine. Aquí tes o trailer

23/9/13

La mano izquierda de la oscuridad

Novela publicada en 1969 pola escritora norteamericana Ursula K. Le Guin (California, 1929), primeira muller que obtivo o título de Gran Maestra, otorgado pola asociación de escritores de ciencia ficción dos Estados Unidos de América.

Nun futuro indeterminado, a humanidade está repartida por moitos planetas de diferentes estrelas. Varios de estes mundos forman unha especie de confederación ou comunidade de mundos. Un enviado de esta confederación ou alianza, de orixe terrestre, chega ao planeta chamado Inverno ou Gueden para convencer aos nativos de unírense á confederación. Os habitantes de Inverno teñen experimentado unha evolución separada dos demais humanos e, actualmente, son hermafroditas asexuados que adquiren identidade sexual unha vez ao mes nun ciclo de catro semanas. O mesmo individuo pode ser home nun ciclo e muller noutro. Pode ser pai dalgún neno e nai dalgún outro.
Na sociedade de Inverno non existe tensión sexual nos conflictos sociais ou políticos o que provoca notables dificultades de comprensión do enviado.

A autora explora o comportamento humano desprovisto dun dos elementos chaves do seu desenvolvemento. Non obstante, este comportamento non está exento de intrigas, crueldades e enfrontamentos.
A novela gañou os premios Nébula de 1969 e Hugo de 1970

1/9/13

El creacionismo ¡vaya timo!

Este libro pertence á colección editada pola editorial Laetoli en colaboración coa Sociedade para o Avance do Pensamento Crítico(SAPC). O autor é Ernesto Carmena, biólogo e colaborador habitual da revista El escéptico da SAPC.

Está escrito como unha carta a un crédulo creacionista. Repasa a meirande parte dos argumentos creacionistas, desmontándoos e poñendo en evidencia o axeitado da evolución por selección natural. O autor trata de explicar que unha cousa é o feito obvio e indiscutible da evolución dos seres vivos, e outra a explicación científica dos mecanismos desa evolución. Esto último e o que se adoita chamar Teoría da Evolución. A presenza do termo "teoría" da pé aos charlatáns para pór en cuestión, non só o mecanismo de selección natural que explica a evolución, senón a evolución mesma. O libro está ben documentado e argumentado. A inconsistencia do creacionismo queda en evidencia.

Non obstante, o estilo do libro, desenfadado, irónico e co desexo de resultar gracioso faino, as veces caer na descalificación e mesmo o insulto aos defensores da posición contraria. Esto non axuda a darlle credibilidade. Se prescindimos deste, na miña opinión, defecto, o libro é altamente recomendable, educativo e informativo.

Disponible na biblioteca do IES de Teis


25/6/13

Guía del autoestopista galáctico

Ciencia ficción humorística. Escrita por Douglas Adams e publicada en 1979. Orixinalmente foi unha comedia radiofónica emitida ao longo de 1978. É a primeira dunha serie descrita polo autor como "Triloxía en catro volumes" e que en realidade está formada por cinco novelas. Adams (1952-2011) foi un representante do especial humor inglés característico, por exemplo, do grupo Monty Python, co que traballou ocasionalmente e co que tiña certa relación persoal.

A trama está construída a base de situacións inverosímiles ou absurdas, con golpes de efecto inesperados. Abundan os trebellos ou inventos imposibles. Os protagonistas viaxan nunha nave impulsada pola enerxía do campo de improbabilidade infinita que permite estar en calquera punto do universo instantaneamente. Hai, sen embargo, un invento que resultou anticipatorio: o libro electrónico. A guía á que fai referencia o título está en formato electrónico. Pensade que a novela é de 1979 cando as tecnoloxías da información e comunicación estaban nos seus comezos. Un achádego especial é  Marvin, un robot depresivo invadido pola melancolía. Tamén está Eddie, o computador central de a bordo, faltón, impertinente e sarcástico.

En tono humorístico, o autor plantexa a pregunta máis importante da existencia dos seres racionais, a pregunta da vida do universo e do todo. Unha superintelixencia artificial atopa a resposta despois de sete millóns e medio de anos de cálculos. A resposta é... Mellor que leades o libro.

Foi levada ao cine en 2005. Aquí tes un fragmento:





Dispoñible na biblioteca do IES de Teis.

3/6/13

La caída de Hyperion

Continuación da novela anterior (Hyperion) que forma con ela unha unidade. A trama queda pendente na primeira parte e resólvese nesta segunda. Probablemente se publicou separadamente debido a gran extensión que tería de ser publicada conxuntamente. Esta segunda parte acadou o premio Locus de 1991 e foi finalista dos Hugo e Nebula.

Nesta continuación chegamos a entender a relación entre as peregrinacións ás Tumbas do Tempo e os enfrontamentos cos exters (os do exterior, etnia humana que leva varios séculos separada do resto) e coas intelixencias artificiais (IA). A base das contribucións dos distintos persoaxes, o lector consegue unha visión global da situación.

A acción sitúase arredor do século XXVIII. A Terra foi destruída hai, alomenos 500 anos, como resultado dun incidente denominado o erro de Kiev, (Kiev é a capital de Ucrania, lémbrese que Chernóbil está en Ucrania. O accidente de Chernóbil foi en 1986, as novelas son de 1989). Boa parte dos avances científicos e técnicos (notablemente o teleyector: transporte instantáneo) foron atopados polas IA e regaladas á humanidade.

A novela propón reflexionar sobre varios asuntos: a capacidade de superación e esforzo fronte a comodidade e a vida resolta; o respecto á naturaleza fronte a modificación da naturaleza para adaptala ás nosas necesidades ou intererese; a lealdade á patria, ao grupo ou á especie; a naturaleza dun ser ou intelixencia superior e a ética da actuación dese ser superior e dos humanos fronte ao ser superior...

Se a imaxe da portada da novela anterior era horrible, nesta segunda parte consegue superalo ampliando a parte máis fea da mesma.


13/5/13

Hyperion

Obra de Dan Simmons, escritor estadounidense dos xeneros de fantasía e terror, ademáis do de ciencia ficción. Nado en 1948.
Hyperion é a primeira novela dunha tetraloxía titulada Os Cantos de Hyperion. Acadou os premios Hugo e Locus de 1990 e o premio Ignotus de 1991.

Sete peregrinos deben achegarse as Tumbas do Tempo e atoparse co terrible Alcaudón no planeta Hyperion. Cada peregrino ten unha razón diferente para ir a Hyperion. Do resultado da súa peregrinación depende o futuro da humanidade, estendida pola galaxia e en guerra cos exters e as IA (Intelixencias Artificiais).

Aínda que, nesta obra,  a ciencia ficción mestúrase coa fantasía e o terror, o autor respeta certas convencións: as viaxes espaciais estan suxeitas á mecánica relativista. A deuda temporal, (diferencia entre o tempo da viaxe medida na nave e no planeta), ten unha incidencia notable na trama. Existen os teleyectores, portais que permiten teletransporte instantáneo. As comunicacións establécense por comlog (sistema que ten similitudes con internet, case descoñecido na época na que se escribiu a novela, pero moi superior) ou por multilínea, tamén instantánea. Os distintos planetas nos que habita a humanidade teñen as sús propias condicións de gravedade e os seus periodos orbitais.

Dan Simmons aproveita para facer homenaxe a algúns dos seus autores preferidos, especialmente o poeta John Keats, do cal toma o título (Hyperion) e ao que, indirectamente inclúe na trama. En distintos pasaxes da obra e, aproveitando que se narran historias parciais, adopta o estilo de Chaucer ou de Dashiel Hammet, entre outros.

A novela foi moi ben recibida por público e crítica. Ten unha gran calidade literaria e a historia resulta amena e sorprendente.

O peor é a espantosa imaxe da portada.

18/4/13

La homeopatía ¡vaya timo!

O autor deste libro, Victor-Javier Sanz é médico cardiólogo e foi vicepresidente de SAPC (Sociedade para o Avance do Pensamento Crítico), sociedade que edita esta colección (¡Vaya timo!) en colaboración coa editorial Laetoli. Este o o duodécimo volume da colección.

A homeopatía, fundada polo médico alemán do século XVII Samuel Hahnemann, parte de dous principios fundamentais. En primeiro lugar di que o mesmo que causa a enfermidade a cura. (Similia similibus curantur: o similar cura ao similar). En segundo lugar, a eficacia dos remedios homeopáticos crece canto máis diluídos estean. Ademais, todo adornado coa dinamización e a memoria da auga.
O Dr. Sanz explica e analisa a teoría e práctica homeopática e os ensaios clínicos que, presuntamente, a apoian. Esta práctica, di, naceu nunha época na que a meirande parte dos coñecementos biolóxicos, químicos, xenéticos, anatómicos, fisiolóxicos e patolóxicos actuais estaban por descubrirse. A ciencia médica aínda falaba dos "principios ou forzas vitais" e do equilibrio entre forzas ou humores naturais. Neste sentido, Sanz sostén que a homeopatía e herdeira da tradición escolástica na que a fe prevalece sobre a razón. A homeopatía non so é unha pseudociencia, senón que é a raiña das psudociencias: maxia en estado puro.

O autor desmonta todos os presuntos éxitos desta práctica, descubrindo os erros ou falacias nos estudos clínicos en que dicen basearse e, sobre todo, explica as inconsistencias ou, directamente, barbaridades que propón a homeopatía.

É moi interesante a cita que fai de Steven Weinberg premio Nobel de Física de 1979, do que temos este libro neste blogue,  respeto a maxias, pseudociencias e charlatanerías:

Supoñamos que unha revista médica publica dous artigos que informan da curación da escrófula: un mediante a inxestión de sopa de polo e o outro tocando a man dun rei, ámbolos dous apoiados por sólidos estudos estatísticos. Calquera científico tería a seguinte actitude: respecto á sopa de polo se sorprendería e reservaría a súa opinión ata que estudos independentes o confiramaran e outros estudos mostraran o mecanismo de acción. Respecto a tocar a man dun rei todos se mostrarían escépticos sospeitando graves erros no estudo ou, seguramente, un fraude.
...
O mesmo en tódalas ciencias... Non prestariamos moita atención a unha hipótese sobre a superconductividade que non se explicara en termos de electróns, fotóns e núcleos... Esta actitude proporciona un filtro útil que aforra aos científicos unha perda de tempo en ideas que non son dignas de ser tidas en conta. (El sueño de una teoría final, Crítica, Barcelona, 1994).

Pois eso.

Disponible na biblioteca do IES de Teis

Por se queres ler máis sobre a homeopatía.

Páxina dunha médica homeópata, para ter a outra versión.

24/3/13

Física de lo imposible

O autor deste libro, Michio Kaku, é un físico teórico nacido nos Estados Unidos en 1947 de pais xaponeses. Actualmente é profesor e investigador na Universidade de Nova Iorque. Como científico, destaca no estudo das teorías de cordas, segundo as cales as partículas elementais serían estados de vibracións de cordas de máis de catro dimensións (as máis prometedoras, once dimensións), o que permitiría unificar a gravedade coas outras interaccións fundamentais. Tamén goza de gran prestixio como divulgador. Mantén unha moi interesante páxina web.

Nesta obra de 2008, Kaku discute as posibilidades de acadar algunha das tecnoloxías habituais nas novelas e filmes de ciencia ficción: máquinas do tempo, invisibilidade, teletransporte, telequinesia, viaxes a traves do hiperespacio.... Son contínuas as referencias a Star Trek, A guerra das Galaxias, as novelas de Wells, e Asimov, etc.

O Dr. Kaku, clasifica estas tecnoloxías, hoxe inesistentes, en tres categorías. As imposibilidades de clase I corresponden a aquelas que non violan as leis da física e poderían acadarse nun prazo non moi grande, poida que neste msmo século. Entre estas, sorprendentemente, inclúe a invisibilidade, a telepatía, o teletransporte, a chegada de ovnis, e outras, se ben é certo que en versións alonxadas das que amosan as obras de ciencia ficción.
As imposibilidades de clase II corresponden a aquelas tecnoloxías que están no límite mesmo das leis da física e, por tanto, da nosa comprensión do universo. Poderían ser consecuencia da ampliación de eses límites de comprensión nun prazo de tempo moi prolongado, de miles a millóns de anos. Exemplos son as viaxes no tempo e as viaxes a velocidade superior á da luz (coa axuda de buracos negros e de verme).
Por último, as imposibilidades de clase III violan as leis da ciencia e, por tanto, implicarían unha revolución científica. Segundo el mesmo, non hai moitas destas imposibilidades. As máquinas de movemento perpetuo e a adivinación do futuro son desta clase.

Kaku relativiza o concepto de imposible. Conta como algunhas imposibilidades establecidas derivaron en poucos anos en posibilidades cotiás. Por suposto, sen nada que ver con charlatanerías ou maxias. Sinxelamente, axudanos a entender o estado actual da comprensión científica do universo e os seus límites de xeito moi ameno.

Disponible na biblioteca do IES de Teis.

Aquí tes unha participación de Michio Kaku  no 'I Congreso de Mentes Brillantes' en Málaga en 2010:

 

19/2/13

Segunda Fundación

Terceira parte da chamada Triloxía orixinal da Fundación ou Ciclo de Trántor (vid. Fundación) de Isaac Asimov. Como as anteriores, foi publicada primeiro por entregas na revista de CF Astounding Magazine entre os anos 1948 e 1950 e, posteriormente, como novela en 1953, en inglés.

Ao igual que acontece con Fundación e Imperio, esta novela consta de dúas partes: El mulo inica la búsqueda e La búsqueda de la fundación.

Na primeira parte, O mulo, personaxe mutante dotado de habilidades mentais extraordinarias, despois de derrotar á Fundación, inicia a busca da Segunda Fundación prevista no chamado Plan Seldon.
A segunda parte sitúase despois da morte de O mulo, a Fundación renace. O plan Seldon volve estar en marcha e os propios membros da primeira Fundación buscan a Segunda.
A novela presenta, novamente, viaxes espaciais a través do hiperespacio, tecnoloxía bélica de primeiro nivel, pero certo primitivismo en canto as comunicacións e o mundo audiovisual. Posúe elevadas doses de intriga e xiros inesperados na trama que cautivan a atención. O leitor non pode dar nada por suposto pois poucas cousas son o que semellan...

Disponible na biblioteca do IES de Teis e en internet aquí.

4/2/13

La conspiración lunar ¡vaya timo!

¡Vaya timo! é unha colección de libros publicados pola editorial Laetoli en colaboración con ARP-Sociedad para el Avance del Pensamiento Crítico dedicada a desmontar diferentes enganos pseudocientíficos, supercherías e falsos mitos, animando ao lector a ter unha actitude crítica fronte a charlatáns de distinta ralea. Ovnis, creacionismo, homeopatía, abducciones, tarot, meigas e outros son obxecto da súa análise.

Este, adicado á conspiración lunar, está escrito por Eugenio Fernández Aguilar, profesor de Física en Rota (Cádiz). A conspiración lunar é a hipótese segundo a cal as misións da NASA, Apolo 11, 12, 14, 15 16 e 17, (o 13 tivo un problema e deu a volta) nunca chegaron á lúa e todo foi un engano. As imaxes de homes na lúa serían obtidas en estudo na terra ou, sinxelamente, montaxes de copia e pega.

O autor presenta, brevemente, a historia das misións lunares. A continuación expón os argumentos ou  hipóteses da conspiración. Finalmente dedícase a desmontar de xeito demoledor, un por un, eses argumentos ou hipóteses, baseándose na física elemental ou nas evidencias históricas. Os argumentos científicos son claros e contundentes, intelixibles por calquera estudante da ESO.

Neste programa da ETB (televisón pública vasca) podes ver algúns dos mesmos argumentos:


Respecto ao problema das sombras no programa da ETB non se da unha explicación consistente (min 19). A explicación correcta é a que se desenvolve no libro.

Aquí tes un documental realizado pola televisión francesa para a cadena europea ARTE, no que as persoas implicadas parecen confirmar a conspiración lunar. Cómpre agardar até o final para atopar a explicación. O documental foi emitido o día dos inocentes de 2004.



É curioso como este documental, privado do seu final que explica todo, circulou en youtube como proba da famosa conspiración.

Disponible na biblioteca do IES de Teis



27/1/13

Serendipia

Esta obra do profesor Royston M. Roberts (EEUU,  1918-1996) leva o subtítulo Descubrimientos accidentales en la ciencia, o que nos da a pista do contido do mesmo.
O termo serendipia provén do inglés serendipity. Neste idioma, esta palabra é, tamén, un neoloxismo. Parece ser que fai referencia a certo conto tradicional no que os Principes deSerendip resolvían os problemas do seu reino con grandes doses de casualidade, accidente ou fortuna.
Trasladado á ciencia, refírese a aqueles descubrimentos, invencións ou avances científicos nos que o accidente ou a casualidade (algo inesperado) tivo unha gran influencia.
O profesor Roberts distingue entre serendipia propiamente dita, e pseudoserendipia.
Esta última consiste nun golpe de fortuna que se produce no curso dunha investigación planificada co obxectivo de atopar algo,de tal xeito que o accidente acelera ou facilita ou permite conseguir o fin proposto. A serendipia propiamente dita dase en circunstancias alleas a unha investigación, ou ben cando se esta a investigar outra cousa.
En todo caso, sostén Roberts, so unha mente curiosa e desperta foi capaz de decatarse das posibilidades que abrían os feitos inesperados. Pasteur, el mesmo agraciado pola serendipia, dicía: "Nos campos da observación , a casualidade favorece so as mentes preparadas". Einstein declaraba ter sido favorecido a miudo pola boa fortuna. Newton tamén.

Entre os casos relatados por Roberts, atopamos os famosos de Arquímedes e o da mazá de Newton. As vacinas, o descubrimento da quinina e a penicilina. Tamén o propio descubrimento de América por Colón. O aproveitamento comercial do caucho natural e sintético. Numerosos plásticos, fibras textís e medicamentos. Descubrimentos astronómicos. Os raios X e a radiactividade. Elementos químicos e compostos químicos...

Roberts foi profesor e investigador no campo da Química Orgánica na Universidade de Texas en Austin. Moitos dos casos serendípicos son da sua especialidade: a síntesis orgánica. En todos eles podemos ver os camiños que segue a mente humana para aumentar o coñecemento da naturaleza.

LinkWithin

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...